Morze Bałtyckie – jaka jest jego kondycja ekologiczna ?

W zlewisku Bałtyku żyje ok. 80 milionów osób, z czego 16 mln w pobliżu jego brzegów.

Jest to rejon spływu wielu rzek zasobnych w wodę, m.in. Dźwiny, Newy, Wisły, Odry.

Na tym terenie żyje 9 wysoko uprzemysłowionych państw (Szwecja, Polska, Niemcy, Dania, Litwa, Łotwa, Finlandia, Rosja, Estonia). Niestety ich dążenie do rozwoju gospodarczego przy ponoszeniu jak najmniejszego kosztu spowodowało zanieczyszczenie morza Bałtyckiego.

Spośród czynników powodujących degradację środowiska i skażenie Bałtyku można wymienić chemizację rolnictwa, dużą emisję zanieczyszczeń do atmosfery, kierowanie ścieków do rzek czy gigantyczną produkcję odpadów przemysłowych i komunalnych.

Największa ilość zanieczyszczeń pochodzi z przemysłu (spożywczego, metalurgicznego, papierniczego, chemicznego), rolnictwa (hodowla zwierząt, nawozy sztuczne), wypłukiwania gleb po wypaleniu traw oraz pracach ziemnych.

Do głównych zanieczyszczeń transmitowanych do Morza Bałtyckiego należą substancje nieorganiczne (związki bądź pochodne związków azotu, fosforu, siarki i węgla) i substancje organiczne, oleje i metale ciężkie.

Zanieczyszczenia nieorganiczne pochodzą przede wszystkim z rolnictwa (odprowadzanie wód powierzchniowych do rzek), przemysłu, ruchu drogowego (emisja dwutlenku węgla) i odprowadzanych ścieków. Aby z nimi walczyć, należy budować oczyszczalnie ścieków i mądrzej gospodarować nawozami mineralnymi.

Zbyt duża ilość substancji nieorganicznych w Bałtyku powoduje eutrofizację wody morskiej.
Związki organiczne (węglowodory) zawierają najczęściej atomy azotu, fosforu, siarki i chloru. Jeszcze do niedawna DDT i PCB używano jako pestycydów rolniczych.

W wyniku niekontrolowanego ich użycia dotarły one do morza niesione przez rzeki lub wiatr. Zarówno rolnictwo, jak i przemysł (głównie celulozowo – papierniczy), odpowiadają za ogromny ładunek związków organicznych w Bałtyku.

Olej dostaje się do Bałtyku przez wszystkim z powodu wycieków oleju mineralnego ze statków oraz przybrzeżnych platform wiertniczych, ze spalania paliwa kopalnego i wydechów pojazdów spalinowych (jako lotne węglowodory), rozcieńczonych wypływów oleju z miast i przybrzeżnego przemysłu, oparów węglowodorów ze stacji końcowych dystrybucji oleju, a także stacji napełniających.

Najbardziej zagrożone zanieczyszczeniami spowodowanymi wnikaniem oleju do morza są ptaki morskie i ekosystem dna morskiego.
Metale ciężkie powodujące największe szkody w Bałtyku to rtęć, kadm i ołów. Ich największe skupienie znajduje się w wodach przybrzeżnych. Zanieczyszczenia te pochodzą głownie ze zrzutu ścieków miejskich i przemysłowych oraz z wylotów kominów przemysłowych, a także wydechów pojazdów spalinowych. Metale te mogą być przenoszone do organizmu ludzkiego poprzez konsumpcję ryb.

Najwyższe stężenia tych substancji posiadają ryby żyjące w północnej części Zatoki Botnickiej, w cieśninie Kattegat, na wschodnim końcu Zatoki Fińskiej i w Zatoce Ryskiej.

Wprowadzanie do morza zanieczyszczeń wiąże się z niebezpieczeństwem dla zdrowia i życia ludzi, obniżeniem jakości użytkowej wody morskiej, zagrożeniem dla żywych zasobów morza, zmniejszeniem walorów estetycznych Bałtyku i utrudnieniami w prawidłowym użytkowaniu morza, w tym także i rybołówstwa.

Eutrofizacja (użyźnianie wód poprzez duży dopływ substancji nieorganicznych) przyczynia się do pogarszania się sytuacji tlenowej w głębiach Morza Bałtyckiego. Wysokie stężenia substancji toksycznych w wodzie morskiej powoduje zatruwanie czy nawet śmierć organizmów żyjących w morzu. W wyniku zanieczyszczeń zmienił się również skład jakościowy flory i fauny Bałtyku. Niektóre gatunki wymierają, tak jak np. trawa morska znajdująca się niegdyś w polskiej strefie Bałtyku.

Degradacja środowiska naturalnego często uniemożliwia ludziom korzystanie z nadbałtyckich plaż (z powodu m.in. skażenia mikrobiologicznego, zanieczyszczenia olejowego).

Aktualny stan ekologiczny Morza Bałtyckiego z roku na rok nieznacznie się poprawia. Wyniki badań uzyskane dla azotu wskazują, iż w ostatnich lat jego stężenie utrzymuje się na stałym poziomie, znacznie niższym niż w końcówce lat 90. XX w.

Regulacje administracyjne dotyczące ochrony środowiska morskiego w Bałtyku powstały wraz pierwszą Konwencję o Ochronie Środowiska Morskiego Obszaru Morza Bałtyckiego podpisaną w Helsinkach w 1974 r. Zobowiązywała ona wszystkie nadbałtyckie kraje do zapobiegania zanieczyszczeniom ze statków, z atmosfery i z lądu; zapobiegania zatapianiu odpadów; współpracy naukowej i technicznej; zorganizowania służb patrolowania i zwalczania rozlewów oraz wspólnych badań środowiska morskiego.

W 1992 roku podpisano drugą konwencję, która nakazywała ona systematyczne eliminacje zanieczyszczeń ze źródeł lądowych i nieodpłatne przyjmowanie wszelkich odpadów ze statków.

Innymi podstawami prawnymi i organizacyjnymi ochrony środowiska Bałtyku są:
– regionalne (bałtyckie): 1) „Bałtycki Plan Działania” z 2007 roku, w którym Komisja Helsińska (HELCOM) zarządziła przede wszystkim redukcję emisji związków powodujących eutrofizację; 2) Konwencja „O rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Morzu Bałtyckim i Bełtach” tzw. Konwencja Gdańska z 1973 r., określająca zasady współpracy między państwami nadbałtyckimi w zakresie ochrony, a także zwiększania stanu żywych zasobów Morza Bałtyckiego i cieśnin duńskich.
– globalne: 1) „Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego” z 2010 r., która obejmowała m.in. stworzenie żeglugi ekologicznej i ograniczenie stosowania oraz oddziaływania substancji neibezpiecznych; 2) Konwencja „O prawie morza” z 1982 r zobowiązująca państwa nadbrzeżne do ochrony środowiska poprzez zapobieganie zanieczyszczeniom ze źródeł lądowych.

Organizacjami wspierającymi działania na rzecz ochrony Morza Bałtyckiego są: WWF, Greenpeace, Koalicja Czystego Bałtyku czy Międzynarodowa Rada Badań Morza.

Jednym z najskuteczniejszych sposobów ochrony środowiska Morza Bałtyckiego jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń. Można to osiągnąć m.in. dzięki wprowadzaniu bardziej ekologicznych środków transportu, budowie ekologicznych wysypisk śmieci i rekultywacja starych, szerszemu korzystaniu ze źródeł energii odnawialnych, a także zmniejszeniu zużycia nawozów sztucznych w rolnictwie. Bardzo istotna jest również edukacja ekologiczna prowadząca do zmiany postaw życiowych ludności.

Strategia HELCOM obejmuje zdecydowane ograniczenie zanieczyszczeń Bałtyku oraz przywrócenie jego dobrego stanu ekologicznego do roku 2021.

Zródło : bsap.pl